ათეროგენობის ინდექსი (კოეფიციენტი) არის მნიშვნელოვანი მაჩვენებელი, რომელიც ასახავს სისხლძარღვების ათეროსკლეროზის და, შესაბამისად, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების განვითარების რისკს.

ათეროსკლეროზული „ფოლაქის“ ჩამოყალიბებაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს არა მხოლოდ საერთო ქოლესტერინის დონეს, არამედ მაღალი და დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების შეფარდებას. სწორედ ეს შეფარდება განსაზღვრავს ათეროგენობის კოეფიციენტს.

რა არის ქოლესტერინი და ლიპოპროტეინები

ქოლესტერინი წყალში უხსნადია. სისხლში ის გადაადგილდება აპოპროტეინებთან ერთად და ქმნის ლიპოპროტეინებს, რომლებიც სიმკვრივის მიხედვით იყოფა:

• ძალიან დაბალი სიმკვრივის
  
  

• დაბალი სიმკვრივის (LDL — „ცუდი“ ქოლესტერინი)
  
  

• მაღალი სიმკვრივის (HDL — „კარგი“ ქოლესტერინი)
  
  

დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინები ხელს უწყობს სისხლძარღვებში ათეროსკლეროზული ფოლაქების ჩამოყალიბებას, ხოლო მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინები პირიქით — ეხმარება „ცუდი“ ქოლესტერინის გამოძევებას სისხლძარღვებიდან.

ფოლაქების დაგროვება ავიწროვებს სისხლძარღვების სანათურს და არღვევს სისხლის მიმოქცევას, რაც იწვევს იშემიას, ინფარქტს, ინსულტს და სხვა გართულებებს.

რატომ არის ქოლესტერინი აუცილებელი ორგანიზმისთვის

ქოლესტერინი არ არის მხოლოდ უარყოფითი ფაქტორი. მის გარეშე ორგანიზმში ვერ ყალიბდება:

• უჯრედის მემბრანა
  
  

• ზრდისა და გამრავლების ჰორმონები
  
  

• ნაღვლის მჟავები, რომლებიც აუცილებელია ცხიმების შეწოვისთვის
  
  

პრობლემა არ არის თავად ქოლესტერინი, არამედ მისი ბალანსის დარღვევა.

რატომ არ არის საკმარისი მხოლოდ საერთო ქოლესტერინის განსაზღვრა

მხოლოდ საერთო ქოლესტერინის დონე ვერ გვაძლევს სრულ სურათს ათეროსკლეროზის რისკისა და მკურნალობის ეფექტიანობის შესახებ. ამისათვის აუცილებელია ლიპიდოგრამის გაკეთება.

ლიპიდოგრამა მოიცავს:

• საერთო ქოლესტერინს
  
  

• დაბალი და მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინებს
  
  

• ტრიგლიცერიდებს
  
  

• ათეროგენობის კოეფიციენტს
  
  

ვის სჭირდება ლიპიდოგრამის გაკეთება

ლიპიდოგრამა რეკომენდებულია:

• მამაკაცებისთვის 40 წლის ზემოთ
  
  

• ქალებისთვის 50 წლის ზემოთ ან მენოპაუზის პერიოდში
  
  

• პაციენტებისთვის, რომლებიც იმყოფებიან დიეტაზე (განსაკუთრებით ცხოველური ცხიმების შეზღუდვით)
  
  

• ჰიპერტენზიის, გულის რითმის დარღვევის, მანკის, გადატანილი ინფარქტის ან ინსულტის შემთხვევაში
  
  

• შაქრიანი დიაბეტის, ჰიპოთირეოზის, აუტოიმუნური თირეოიდიტის დროს
  
  

• ლიპიდების დამაქვეითებელი მედიკამენტების მიღებისას
  
  

• აუტოიმუნური დაავადებების დროს (ფსორიაზი, სისტემური წითელი მგლურა და სხვ.)
  
  

• თირკმლისა და ღვიძლის ქრონიკული დაავადებების დროს
  
  

• ჭარბი წონისას
  
  

• დისლიპიდემიის შემთხვევაში
  
  

ათეროგენობის კოეფიციენტი — ნორმა და გადახრები

ათეროგენობის კოეფიციენტის ნორმაა 2 – 3.5.

მომატებული კოეფიციენტი (4 და ზემოთ)
მიუთითებს, რომ ორგანიზმს აღარ შეუძლია ამ რაოდენობის ქოლესტერინის გამოდევნა. ქოლესტერინი ილექება სისხლძარღვებზე და მდგომარეობა საჭიროებს ყურადღებასა და მკურნალობას.

დაბალი კოეფიციენტი
ხშირია:

• ხანგრძლივ დაბალცხიმიან დიეტაზე მყოფ ახალგაზრდებში
  
  

• ვეგეტარიანებში
  
  

• ძლიერი ფიზიკური დატვირთვის მქონე სპორტსმენებში
  
  

• ჰორმონალური პრეპარატების ფონზე
  
  

დაბალი მაჩვენებელი შესაძლოა ორგანიზმის გამოფიტვაზე მიუთითებდეს.

ათეროგენობის ინდექსი ბავშვებში

თუ ბავშვს აქვს დაბალი ათეროგენობის ინდექსი, აუცილებელია ყურადღება მიექცეს კვებას. ბევრი ტკბილეული პრაქტიკულად არ შეიცავს ლიპიდურ კომპონენტებს, მაშინ როცა ქოლესტერინი აუცილებელია:

• უჯრედების საშენ მასალად
  
  

• ორგანიზმის სისტემების ფუნქციონირებისთვის
  
  

• გოგონებში სასქესო სისტემის სწორად ჩამოყალიბებისა და მენსტრუალური ციკლის რეგულაციისთვის
  
  

გარდა ამისა, თავის ტვინის ნახევარსფეროებში თავმოყრილია დიდი რაოდენობით ცხიმები და მათი დეფიციტი შეიძლება გავლენას ახდენდეს სკოლის მოსწავლის სწავლის უნარსა და მოსწრებაზე.